İlkyardım nedir dersek; herhangi bir kaza, kriz, nöbet, yaralanma gibi hayatı tehlikeye sokacak durumlarda sağlık görevlileri tarafından yardım gelene kadar olay yerinde ilk müdahaleyi yapmaktır.
İlkyardım hastanın ya da yaralının durumunun daha kötüye gitmesini önleyerek çoğu zaman kişinin hayata tutunmasını sağlar. Olay yerinde bulunan ekipman ve araçlarla ilaç gerektirmeden yapılan bir müdahaledir.
İlkyardımcı Nedir?
İlkyardımcı; yukarıda tanımladığımız ilkyardım doğrultusunda hasta ya da yaralıya tıbbi gereç aramaksızın ilk müdahaleyi yapan kişidir. İlkyardım alanında eğitim almış uzman kişilere ilkyardımcı adı verilir.
Bununla birlikte her birey temel ilkyardım eğitimi almış olması hayatta pek çok kritik olayda hayat kurtarmasını sağlaya bilir. Günümüzde bu ihtiyacı devlet ve özel ilkyardım kursu veren kurumlar karşılamaktadır.
İlkyardım Çantası Nedir?
İlkyardımcının olay yerinde sağlık ekipleri gelene kadar hasta ya da yaralıya gerekli müdahaleyi yapması gerektiğini belirtmiştik. Olay yerindeki ekipmanların en iyi şekilde değerlendirilmesi için ilkyardımcının mümkün olduğunca ilkyardım çantası taşıması gerekir.
İlkyardım çantaları olay yerinde uygulanacak müdahalede lazım olabilecek ekipmanları bulundurur. Evde, okulda, işyerinde, trafikte ve her türlü ortamda görülebilecek kazalar göze alınarak ilkyardım çanta içeriği düzenlenmiştir.
İlkyardım çantaları her zaman kolay ulaşılabilir yerde bulundurulmalıdır. İlkyardımcının gerek duyulduğunda hemen ulaşabileceği fakat çocukların erişemeyeceği şekilde güvenli ortamda saklanmalıdır.
Bu çanta nemli ortamdan, çocukların erişebileceği konumlardan, ısıya maruz kalacak ortamlardan uzak tutulmalı ne çok nemli ne de çok kuru bir alanda saklanmalıdır. Mutfak veya banyo ilkyardım çantasının barındırılması için uygun ortamlar değildir.
İlkyardımcı dışında evde yaşayan bireylerin ilkyardım çantasının nerede olduğunu bilmesi gerekir. Eğer çantadan malzeme kullanıldıysa eksik malzeme vakit kaybetmeden yerine konulmalıdır. Aynı şekilde son kullanma tarihi geçen malzemeler sıklıkla kontrol edilmeli ve yerine yenisinin konulması gereklidir.
İlkyardım çantası farklı isimlerde kullanılır. Kişisel ilkyardım çantası, acil durum çantası, seyahat çantası ve araç ilkyardım çantası gibi farklı niteliklerde kullanılır.
İlkyardım çantasının içeriği kullanılacak alana göre belirlenir. Örnek vermek gerekirse bir arazi çalışanının ilkyardım çantasında ekstradan yılan serumu ve böcek kovucu gibi ilaçları barındırması gerekir.
Seyahat çantasında ek olarak trafik kazalarına karşın kesik, kırık, bağırsak problemleri ve cilt problemleri için gerekli sağlık malzemelerinin bulunması gerekir.
Kişisel ilkyardım çantası ev ve okul gibi ortamlarda birkaç kişinin ulaşabileceği ekipmanları gerektirir. Eğer ortamda kronik hasta varsa buna yönelik ilgili ilaç ve ekipmanların da konulması gerekir.
Temel olarak ilkyardım çantasında bulunan malzemeler acilen kanamayı durdurmaya, yaranın enfeksiyon kapmasını önlemeye ve benzer durumlarda gerek duyulacak ekipmanlardan oluşur. Aşağıda kullanım alanına göre ilkyardım çantasında bulunması gereken malzemeleri bulabilirsiniz;
Evde Kullanılacak İlkyardım Çantasında Bulunması Gerekenler
- Yapışkan rulo bant
- Rulo sargı bezi
- Kendinden ilaçlı küçük boyutta yara bantları
- Steril kare gazlı bez
- 5,7,10 cm boyutlarında elastik bant
- Üçgen bandaj
- İnce lastik eldiven
- Yağlı tül bandaj
- Atık koymak için torba
- Çengelli iğne
- Makas
- Kıymıkları çıkarmak için cımbız
Profesyonel İlkyardım Çantasında Bulunması Gerekenler
- 6 adet gazlı bez ve sargı bezi
- 2 adet üçgen bant
- 2 adet baticon
- 2 adet flaster
- 5 adet çengelli iğne
- 1 adet makas
- 2 yara bandı rulosu
- 1 adet alüminyum yanık örtüsü
- 10 adet steril eldiven
- 1 adet el feneri
- 4 adet parmak ateli
- 2 adet serum
- 1er adet bebek ve yetişkin için airway
- 2 adet enjektör
- 2 adet bistüri ucu
- 2 adet bandaj
- 1 adet boyunluk
- 1 adet atel
- 1 adet ilkyardım kitabı
Motorlu Taşıtlarda Bulunan İlkyardım Çantasında Olması Gerekenler
- Suni solunum maskesi
- Büyük sargı bezi
- Steril hidrofil gazlı bez
- 3 adet üçgen sargı bezi
- 1 paket pamuk
- 1 adet flaster
- 10 adet çengelli iğne
- 1 adet makas
- 1 adet elastik bant
- 10 adet yara bandı
- 2 çift tıbbi eldiven
- 1 adet açık renk plastik örtü
- 1 adet not defteri
- 1 adet kurşun kalem
- 1 adet ilkyardım kitabı
- 1 adet el feneri
- 1 adet düdük
- 50 ml antiseptik solüsyon
- 1 adet alüminyum yanık örtüsü
- En az 50 cm turnike bezi
- 1 adet malzeme listesi
İlkyardımın Öncelikli Hedefi
İlkyardımın öncelikli hedefi;
- Hayati tehlikeyi ortadan kaldırmak
- Hayati fonksiyonların devamını sağlamak
- Yaralı ya da hastanın durumunun kötüye gitmesini önlemek, iyileşmesini sağlamak
Bu durumda ilkyardım temel uygulamaları Koruma > Bildirme > Kurtarma şeklinde ilerler.
İlkyardım öncelikleri yukarıdaki gibidir. Aynı şekilde hayat kurtarma zinciri de şu sıralama aile ilerlenir;
1.Halka; sağlık kuruluşuna haber verilmesi
2.Hallka; olay yerinde temel yaşam müdahalesinin yapılması
3.Halka; ambulans ekipleri tarafından müdahale yapılması
4.Halka; hastane acil servisinde müdahale yapılması
İlkyardım Sürecinde Koruma Aşaması
İlkyardım sürecinde öncelikli aşama korumadır. Koruma, kaza sonuçlarında durumun daha kötüye gitmesini önlemek için olay yerinin güvenliğini kapsar. İlkyardımda en önemli aşama ortamda oluşabilecek tehlikelere karşın güvenlik tedbirlerini almak ve çevrenin güvenliğini sağlamaktır. Koruma süreci aşağıdaki şekilde detaylandırılmıştır;
Olay Yerinin İncelenmesi ve Amacı
- Olay yerinde yeniden kaza olmasını önlemek
- Olay yerindeki hasta sayısını ve türünü belirlemek
- Olay yerinin hızlıca değerlendirilmesi ve müdahalenin yapılmasını sağlamak
Olay Yerinin Değerlendirilmesinde Yapılması Gerekenler
- Kazaya uğrayan araç mümkünse ortamdan uzaklaştırılmalı
- Olası kazaları önlemek adına olay yerine gerekli reflektör ve üçgen levha gibi koruma kalkanları konulmalı
- Kazaya uğrayan aracın kontağı kapatılmalı ve el freni çekilmeli
- Olay yerindeki meraklı kişiler hastaya zararı dokunabileceğinden dolayı ortamdan uzaklaştırılmalı
- Olası patlama riskini önlemek için ortamda sigara içilmesine izin verilmemeli
- Gaz söz konusu ise oluşabilecek tehlikelere karşın tedbirler alınmalı
- Ortam kapalı ise havalandırılmalı
- Kıvılcıma sebebiyet verecek cihazların kullanılmasına izin verilmemeli
- Hasta ya da yaralı yerinden oynatılmamalı
- Hasta ya da yaralı kanama, kırık ve çıkık yönünden değerlendirilmeli
- Hasta veya yaralı sıcak tutulmalı
- Hastanın bilinci kapalı ise ağızdan bir şey verilmemeli
- 112 aranarak tıbbi yardım istenmeli
- Hastanın bilinci açıksa korku ve endişeleri giderilmeli
- Yardım ekibi gelene kadar olay yeri terk edilmemeli
İlkyardım Sürecinde Bildirme Aşaması
İlkyardım sürecinde bildirme aşaması acilen ilgili birimlerin aranmasıdır. Önce 112 aranarak gerek duyulursa itfaiye, polis gibi mercilerden de destek alınmalıdır. Ülkemizde ilkyardım gerektiren her kuruma 112 üzerinden ulaşmak mümkündür.
112 Aranırken Dikkat Edilmesi Gerekenler
- Sakin olmalı
- 112 merkez tarafından sorulan sorulara net ve kısa cevaplar verilmeli
- Net olarak adres bilgisi verilmeli
- Hangi numaradan ve kim olarak arandığı bildirilmeli
- Hasta ve yaralının adı ve kimlik bilgilerine ulaşılmalı
- Hasta sayısı bildirilmeli
- Nasıl ilkyardım uygulaması yapıldığı bildirilmeli
- 112 tarafından telefon kapatılmadan konuşmadan ayrılmamalı
İlkyardım Sürecinde Kurtarma Aşaması
Olay yerinde yaralı ve hastalara ilk müdahale hızlı ama sakin bir şekilde yapılmalıdır. Hasta ve yaralının durumuna bağlı olarak en doğru ilkyardım uygulaması yapılmalı. Eğer ilkyardım bilinmiyorsa kesinlikle hasta veya yaralıya müdahale edilmemeli, dokunulmamalıdır.
İlkyardımcının Müdahale Yaparken Bilmesi Gerekenler
- Hasta ve yaralının durumunu değerlendirmek ve öncelik belirlemek
- Hasta ve yaralının korkularını gidermek
- Hasta ve yaralıya müdahale edebilecek kişileri yönlendirmek
- Durumun kötüye gitmemesi için elindeki imkanlarla müdahale etmek örneğin kanamaya tampon yapmak gibi.
- Kırık varsa yerinde müdahale etmek
- Hasta ve yaralıyı sıcak tutmak
- Hasta ve yaralıyı sarsmadan yerinde müdahale etmek
- Hasta ve yaralının doğru yöntemlerle sağlık kuruluşuna kaldırılmasını sağlamak
İlkyardımcının Taşıması Gereken Özellikler
İlkyardımcının taşıması gereken özellikler oldukça önemlidir. Aksi taktirde ilkyardım eğitimi alarak insan hayatını tehlikeye sokmaya gerek yoktur. Doğru bir ilkyardımcının taşıması gereken temel özellikler aşağıdaki gibidir;
- İnsan vücut sistemi ile ilgili temel bilgilere sahip olmak
- İlk önce kendi can güvenliğini korumak
- Sakin ve pratik olmak
- Eldeki olanakları değerlendirebilmek
- Olayı anında ve doğru bir şekilde 112’ye bildirmek
- Çevredeki kişilerden yararlanabilmek adına onları organize edebilmek
- İyi iletişim becerisine sahip olmak
Bu kriterleri taşıdığınızı düşünüyorsanız ilkyardımcı eğitimi alabilir, bu alanda kendinizi geliştirebilirsiniz.
Nasıl İlkyardımcı Olunur?
İlkyardımcı olmak için öncelikle Sağlık Bakanlığı tarafından yetki verilmiş kurs merkezlerine başvuruda bulunmak gerekir. Sonrasında 16 saatten oluşan eğitime girerek, uygulamalı ve teori sınavından gerekli puanın alınması gerekir. Sınavı başarıyla geçen adaylara ilkyardımcı sertifikası verilir. Ancak şunu belirtmek gerekir ki ilgili kurs merkezlerine yapacağınız başvurunun olumlu sonuçlanması durumunda sertifika alabilmeniz için şu şartları taşıyor olmanız gerekir;
- En az ilkokul mezunu olmak
- Temel ilkyardım eğitimini tamamlamış olmak
- İlkyardımcı sertifikası ve ilkyardımcı kimlik kartı almaya hak kazanmak
Siz de ilkyardımcı olmak için Kare Akademi’ye başvurunuzu gerçekleştirebilir ve profesyonel danışmanlık hizmeti temin edebilirsiniz.
İlkyardımcı Hakkında Yasal Yönetmelik
İlkyardımcı yasal yönetmelik gereğince tüm işyerlerinde ilkyardımcı bulundurulması zorunludur. İş sağlığı ve güvenliği kanunu kapsamında işyerleri tehlike sınıfına göre düşen ilkyardımcı sayısı şu şekildedir;
- Az tehlikeli; her 20 çalışana 1 ilkyardımcı
- Tehlikeli; her 15 çalışana 1 ilkyardımcı
- Çok tehlikeli; her 10 çalışana 1 ilkyardımcı
İlkyardım eğitimleri yalnızca Sağlık Bakanlığı Müdürlükleri tarafından İlk Yardım Eğitim Merkezi Uygunluk Sertifikası verilen kurumlar tarafından verilebilir. Bu merkezlerde eğitim verecek personelin de Sağlık Bakanlığı tarafından tasdik edilmiş İlk Yardım Eğitmeni Sertifikası olması gerekir.
İlkyardım Sürecinde Aranması Gereken Acil Numara Listesi
İlkyardım sürecinde 112’yi aramak bazen yeterli olsa da bazen diğer acil bildirim yapılması gereken merkezlerin numarasını bilmek gerekir. Hayat kurtarma zinciri kapsamında aranması gereken numaralar şöyledir;
112; Ambulans
110; İtfaiye
155; Polis
156; Jandarma
158; Sahil güvenlik
İlkyardımcı olan herkesin bu numaraları ezberlemesi gerekir.
Sık Sorulan Sorular
İlkyardım müdahalesinde ne kullanılır?
Sağlık personeli olmayan ilkyardımcı hiçbir şekilde ilaç ve araç gereç kullanamaz.
İlkyardım sertifikası nerelerde geçerlidir?
İlkyardım uygulaması yapabileceğiniz her türlü ortam ve işyerinde geçerlidir.
İlkyardım eğitim süresi ne kadar?
İlkyardım eğitim süresi 16 saattir, belge yenilemek için ise 8 saatlik eğitim yeterlidir.
Sınavda başarısız olursam tekrar sınava girebilir miyim?
İlkyardım sertifikası alabilmek için sınavdan düşük not alanlar 1 ay sonra tekrar sınava girebilir.
İlkyardım sertifikası geçerlilik süresi ne kadar?
İlkyardım sertifikası geçerlilik süresi 3 yıldır.
